Vijf onderzoeksteams van het UMC Utrecht ontvangen een subsidie voor projecten in het kader van de ZonMw Open Competitie. Met deze financiering kunnen de onderzoeksteams innovatieve team science-initiatieven ontplooien die bijdragen aan vernieuwing binnen de fundamentele (bio)medische wetenschap en de gezondheidszorg op de lange termijn. De onderzoeksteams werken binnen alle projecten samen met andere kennisinstellingen. In totaal werden 29 projecten gehonoreerd voor een bedrag van 23 miljoen euro. 

Een totaaloverzicht van de onderzoeksteams die deze subsidie ontvangen:

Prenatal infection effects on early development - brain, cognitive and behavioural outcome (PRINDOUT)

Patricia Bruijning-Verhagen en Marieke De Hoog, UMC Utrecht 

Wanneer een zwangere vrouw besmet raakt door een infectie, zoals een verkoudheid, griep of COVID-19, kan dit de ontwikkeling van haar baby beïnvloeden. We vermoeden dat door de infectie hersennetwerken in babyhersenen zich minder goed ontwikkelen, wat er toe kan leiden dat de baby moeilijker de aandacht ergens op kan richten en mogelijk lastiger gedrag vertoont. Om dit te onderzoeken proberen we via het bloed en speeksel van de zwangere vrouwen zoveel mogelijk te weten te komen over de soort en ernst van mogelijke infecties. Dat combineren we met informatie die we hebben verzameld bij hun baby’s tot ze drie jaar waren, over de ontwikkeling van hun hersennetwerken, hun aandacht, en hun zelfbeheersing. Dit kunnen we doen omdat we kennis uit verschillende gebieden samenvoegen: ontwikkelingspsychologie, kindergeneeskunde, epidemiologie en immunologie. Hiermee hopen we uiteindelijk betere voorlichting te kunnen geven aan zwangere vrouwen en kinderen met problemen beter te kunnen helpen.

Clinical relevance of bacteriophage defence mechanisms. On the way to effective bacteriophage therapy

Pieter-Jan Haas, UMC Utrecht

Antibiotica resistentie is een groeiend probleem bij behandeling van bacteriële infecties. Een interessant alternatief voor antibiotica is het gebruik van bacteriofagen. Bacteriofagen zijn virussen die bacteriën kunnen infecteren en doden. Echter bacteriën hebben afweer mechanismen ontwikkeld ter verdediging tegen fagen en de fagen op hun beurt anti-afweer tegen deze verdediging. Er worden steeds meer afweer en anti afweer mechanismen ontdekt. In Pseudomonas aeruginosa, een belangrijke antibiotica resistente ziekteverwekker, zien we vaak een opeenstapeling van afweermechanismen waardoor ze ongevoelig zijn voor veel verschillende bacteriofagen. Daarnaast zien we dat faag infectie een effect heeft op ziekmakend vermogen van bacteriën. Mogelijk spelen afweermechanismen hierbij een rol. In dit project willen de werking van zowel bacteriële afweermechanismen als de anti afweer door fagen beter begrijpen. Dit is van belang voor het selecteren van de beste fagen voor faagtherapie.

SPatial Heterogeneity of INtratumoral drug distribution (SPHINx)

Roel Deckers, UMC Utrecht

Steeds meer mensen leven langer met kanker of genezen er zelfs van, dankzij de ontwikkeling van nieuwe en betere behandelingen. Toch is er nog steeds een grote groep patiënten bij wie deze nieuwe behandelingen falen. Voor effectieve behandeling van kanker moeten medicijnen alle kankercellen in het lichaam bereiken. Tumoren hebben een bijzondere opbouw die de aanvoer en verspreiding van medicijnen verstoort. Doel van SPHINx is om met vernieuwende beeldvorming, zoals MRI en ultrageluid, erachter te komen hoe de verdeling van medicijnen in tumoren varieert en welke tumoreigenschappen deze verdeling van medicijnen bepalen. We gaan dit onderzoeken in een klinisch studie bij postmenopauzale patiënten met vroege ER+ borstkanker, die ingepland zijn voor een operatie. Met de kennis over medicijnverdeling kunnen we gericht zoeken naar manieren om de medicijnverdeling en het resultaat van therapie voor de patiënt te verbeteren.

ELECTRODE (Canine dilated cardiomyopathy patients for longitudinal biomarker discovery)

Pim van der Harst, Marco Guglielmo, Arco Teske, Klaus Neef, Peter van Tintelen en Magdaléna Harakalová, UMC Utrecht en Frank van Steenbeek, Universiteit Utrecht

ELECTRODE streeft ernaar biomarkers te ontwikkelen voor de vroege detectie van gedilateerde cardiomyopathie (DCM). DCM is een ernstige hartkwaal die zowel mensen als honden kan treffen. Het project combineert geavanceerde beeldvormingstechnieken met biomarkeronderzoek in bloed de eerste verschijnselen van DCM te identificeren. Traditioneel gebruikten wetenschappers moeilijk vertaalbare diermodellen zoals muizen, ratten en varkens om DCM te bestuderen. Dit onderzoek biedt echter een innovatieve benadering door gebruik te maken van natuurlijk voorkomende DCM bij honden als een relevant model. Hierdoor kunnen we de ontwikkeling van effectieve screeningmethoden en behandelingen versnellen. Dit onderzoek heeft potentieel een grote impact te hebben op de gezondheid van honden, en kan uiteindelijk leiden tot vergelijkbare vooruitgang in de humane cardiologie. Het is een belangrijke stap in de strijd tegen DCM en biedt nieuwe perspectieven voor vroege interventie en preventie.

b3D-AGM, a bioengineered cradle to produce bona fide hematopoietic stem cells in vitro

Catherine Robin, Hubrecht institute en Riccardo Levato, UMC Utrecht

De productie van bloedstamcellen (BSC's) is een vitaal proces voor het behoud van een gezond bloedsysteem en maakt levensreddende behandelingen zoals BSC-transplantaties mogelijk. Het produceren van BSC's in het laboratorium zou een revolutie betekenen voor medische behandelingen en transplantatiemogelijkheden bieden voor bijna alle patiënten die dat nodig hebben. Door het ontbreken van laboratorium modellen, kunnen we op dit moment alleen maar de geboorteplaats van BSCs bestuderen in het embryo, een gecompliceerd en moeilijk onderzoek met veel obstakels. Om deze obstakels te overwinnen, zijn we op het moment aan het experimenteren met een innovatieve 3-dimensionale bioprinttechnologie (b3D-AGM), waarmee we kunstmatige miniatuurreplica's van de geboorteplaats van BSCs kunnen maken. Deze minifabriekjes zullen we gebruiken om de productie van BSC's te bestuderen en te manipuleren met als uiteindelijk doel om BSC’s te produceren die te gebruiken zijn voor onderzoek en in de kliniek. Lees meer over dit onderzoek >

Doel programma ZonMw Open Competitie 

Het doel van het programma ZonMw Open Competitie is om ruimte te creëren voor nieuwsgierigheidsgedreven en creatieve samenwerking die leidt tot grensverleggende wetenschap. Het programma is daarbij specifiek bedoeld voor onderzoekers uit twee of meerdere vakgebieden die op een synergetische wijze excellente team science bevorderen. De aanvragen worden daarom getoetst en gerangschikt op deze punten aan de hand van de criteria relevantie en kwaliteit. Omdat kennisbenutting en participatie ook belangrijke criteria zijn, beschikken alle gehonoreerde aanvragen over een overtuigend plan voor kennisbenutting en participatie passend bij de doelstelling van het onderzoek.